448 - تبدیل دشمنی به دوستی

وَ أَبْدِلْنِي مِنْ بِغْضَةِ أَهْلِ الشَّنَآنِ الْمَحَبَّةَ.[۱]

دوستی با دوستان خدا و دشمنی با دشمنان خدا یکی از بهترین صفات نیکو و از مهم‌ترین واجبات است. بر عکس، دشمنی با دوستان خدا و دوستی با دشمنان خدا از پست‌ترین رذائل نفسانی و خطرناک‌ترین گناهان است.

در این فراز که امام سجاد (علیه السّلام) طبق نقل از خدا می‌خواهد که: دشمنی و کینه‌ورزی اهل کینه را نسبت به من تبدیل به محبّت کن، قطعاً از خدا نمی‌خواهد که کفار و دشمنان خدا او را دوست داشته باشند و طبیعی است که چنین هم نخواهند شد؛ بلکه ظاهراً اشاره به این اختلافاتی است که بین اهل ایمان است. در واقع می‌خواهد مسلمانهایی که غافل و جاهل‌اند و قدرشناس آن حضرت نیستند، نسبت به ایشان محبت پیدا کنند، چرا که اصولاً بغض و کینه مؤمن نسبت به مؤمن خیلی خطرناک است.

در روایتی از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که مضمون آن را شیعه و سنی نقل کرده‌اند، چنین آمده است:

ألا إنَّ فِي التَّباغُضِ‌ الحالِقَةَ، لا أعني حالِقَةَ الشَّعرِ و لكِن حالِقَةَ الدّينِ.[۲]

هان! دشمنى با يكديگر، زداينده است. مقصودم زداينده مو نيست، كه زداينده دين است.

بنابراین ، می توان گفت: وقتی دشمنی دو نفر با یکدیگر موجب صدمه دیدن دین‌شان می‌شود، دشمنی دو گروه نسبت به یکدیگر به اصل و اساس اسلام ضربه وارد می‌کند.

دشمنی با یکدیگر به قدری خطرناک است که در روایات نسبت به مقدمات آن هم هشدار داده شده است. در روایتی رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) طبق نقل خطاب به ابوذر می‌فرماید:

يا أبا ذَرٍّ، إيّاكَ وَ الهِجرانَ لِأَخيكَ المُؤمِنِ؛ فَإِنَ‌ العَمَلَ‌ لا يُتَقَبَّلُ‌ مَعَ الهِجرانِ.[۳]

اى ابو ذر! از ترك كردن برادر مؤمنت بپرهيز كه با هجران و دورى، عمل [صالح] پذيرفته نمى‌شود.

همچنین در روایتی دیگر از آن حضرت چنین نقل شده است:

لا يَحِلُّ لِمُسلِمٍ أن يَهجُرَ أخاهُ فَوقَ ثَلاثَةِ أيّامٍ، وَالسّابِقُ يَسبِقُ إلَى الجَنَّةِ.[۴]

براى هيچ مسلمانى روا نيست كه بيش از سه روز، برادرش را ترك گويد و هر كس [براى آشتى‌] پيش‌دستى كند، به سوى بهشت، پيش‌دستى كرده است.

بنا بر این، باید حتی از مقدمات دشمنی و کینه‌ورزی نسبت به برادران ایمانی دوری کرد. این مسئله به قدری اهمیت دارد که حتی اگر میان دو نفر کدورتی هم باشد، جایز است برای اصلاح میان آن دو دروغ هم گفته شود. در این رابطه روایاتی وجود دارد که در جلسات آینده خواهیم خواند.