• معرفی
    • مسئولیت‌ها
    • مصاحبه‌ها
    • از نگاه دیگران
    • معرفی
  • اخبار
    • تمام اخبار
    • آستان
    • مؤسسه دارالحدیث
    • پژوهشگاه و دانشگاه قرآن و حدیث
    • اخبار درس‌ها
    • مراسم و همایش
    • دیدار‌ها و بازدیدها
    • اخبار نشر
    • مراسم تشییع و ترحیم
    • سایر اخبار
  • آثار و تألیف‌ها
  • درس‌ها
  • سخنرانی‌ها
  • خاطره‌‌ها
  • یادداشت‌ها
  • نگارخانه
/ خانه / درس‌ها / شرح حدیث / حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم(ع) / محاسن اخلاق و رفتار / اهتمام به فرايض
تاريخ : 1395/10/28
مدت :
توضیح :
منبع :
منبع : حکمت‌نامه حضرت عبد العظیم الحسنی علیه‌السلام
بازدید: 2954

اهتمام به فرايض

پيامبر خدا صلى‌اللَّه‌عليه‌و‌آله فرمود: «سنّت، دو گونه است: سنّت فريضه (واجب) كه عمل به آن، هدايت و ترك آن، گم‌راهى است و سنّت غير فريضه (غير واجب) كه عمل به آن، فضيلت است و ترك آن، گناه نيست» .

حدیث

الأمالى للطوسى : عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال : حدّثنا أبو جعفر محمّد بن عليّ ، عن أبيه ، عن جدّه ، عن جعفر بن محمّد ، عن آبائه ، عن عليّ عليهم السلام ، قال :

قالَ رَسولُ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله : السُّنَّةُ سُنَّتانِ : سُنَّةٌ فى فَريضَةٍ ، الأَخذُ بِها هُدىً وتَركُها ضَلالَةٌ ، وسُنَّةٌ فى غَيرِ فَريضَةٍ ، الأَخذُ بِها فَضيلَةٌ ، وتَركُها إلى‌ غَيرِها [غَيرُ ]خَطيئَةٍ .[1]

ترجمه‌

حضرت عبد العظيم عليه السلام - به نقل از امام جواد عليه السلام، از پدرانش عليهم السلام - : پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود : «سنّت، دو گونه است : سنّت فريضه (واجب) كه عمل به آن، هدايت و ترك آن، گم‌راهى است و سنّت غير فريضه (غير واجب) كه عمل به آن، فضيلت است و ترك آن، گناه نيست» .

شرح‌

مقصود از «سنّت» در اين حديث ، مجموعه برنامه‌ها و دستور العمل‌هايى است كه اسلام براى هدايت انسان به سوى مقصد اعلاى انسانيت و رسيدن به كمالات مادّى و معنوى ارائه كرده است . اين برنامه‌ها به دو بخش تقسيم مى‌شوند :

اوّل . برنامه‌هايى كه رعايت آنها لازم و ترك آنها موجب گم‌راهى است . اين برنامه‌ها شامل انجام دادن واجبات و ترك محرّمات اند و «سنّتِ فريضه» يا «فرايض» ناميده مى‌شوند .

دوم . برنامه‌هايى كه رعايت آنها نيكوست؛ ليكن ترك آنها به گم‌راهى نمى‌انجامد. اين برنامه‌ها شامل انجام مستحبّات و ترك مكروهات اند و «سنّت غير فريضه» يا «فضايل» ناميده مى‌شوند .

پيام اصلىِ اين حديث ، عبارت است از اهتمام و جدّيت تمام در انجام فرايض .

توضيح اين پيام ، اين كه: شيطان ، تا آن جا كه بتواند، تلاش مى‌كند انسان را به طور كامل، از فرايض و فضايل دور نگه دارد، به گونه‌اى كه هيچ كار نيكى از انسان صادر نشود ، و اگر نتوانست ، تلاش مى‌كند كه كار نيك او ، بى‌خاصيت شود و نقشى در سعادت او ايفا نكند . شيطان براى رسيدن به اين هدف، از حيله‌هاى مختلف و دام‌هاى رنگارنگى استفاده مى‌نمايد .

يكى از حيله‌هاى شيطان براى گم‌راهى انسان و بى اثر كردن كارهاى نيك او ، وادار ساختن او به فضايل همراه با بى‌اعتنايى به فرايض است ، مانند كسى كه خضوع و خشوع در عبادت دارد؛ ولى در دين، بدعت مى‌گذارد. در حديثى از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله آمده كه شيطان بدعت‌گذاران در دين را رها مى‌كند تا هر چه مى‌خواهند، عبادت كنند و در عبادت، اظهار خشوع نمايند و اشك بريزند![2]

يا به نافله شب اهمّيت مى‌دهد ؛ ولى در كنار اين فضيلت ، دل مؤمنى را با زبان يا قلم مى‌آزارد .

يا مدرسه مى‌سازد ؛ ولى حقوق واجب مالى خود را پرداخت نمى‌كند .

يا خانمى كه به حجاب اهمّيت نمى‌دهد ؛ ولى زيارت عاشورايش ترك نمى‌شود .

نكته قابل توجّه، اين است كه اگر اشتغال به فضايل، سبب بى‌اعتنايى به فرايض و ترك آنها شود ، فضايل نيز خاصيت خود را از دست مى‌دهند و موجب نزديكى انسان به خداوند سبحان نمى‌گردند. در حديثى از امام على عليه السلام آمده كه فرمود :

لا قُربَةَ بالنَّوافِلِ إذا أضَرَّت بالفَرائضِ .[3]

هر گاه مستحبّات به واجبات لطمه زنند، مستحبّات موجب نزديكى [ انسان به خدا ] نمى‌گردند .

و در حديثى ديگر از ايشان آمده :

إنّك إنِ اشتَغَلتَ بفَضائلِ النَّوافِلِ عَن أداءِ الفَرائضِ ، فلَن يَقومَ فَضلٌ تَكسِبُهُ بِفَرضٍ تُضَيِّعُهُ .[4]

اگر با پرداختن به فضيلت مستحبّات، از به جا آوردن فرايض باز مى‌مانى، هرگز آن فضيلتى كه به دست مى‌آورى با [گناه‌] آن فريضه‌اى كه ضايعش مى‌كنى، برابرى نمى‌كند .

با در نظر گرفتن مطالبى كه گذشت ، راز تأكيد اهل بيت عليهم السلام بر اهمّيت دادن مسلمانان بر انجام فرايض گشوده مى‌شود .[5] پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله، پرهيزگارترينِ مردم را كسى مى‌داند كه به فرايض الهى عمل كند :

اِعمَلْ بفَرائضِ اللَّهِ تَكُن أتقَى الناسِ .[6]

به فرايض خدا عمل كن، تا از پرهيزگارترينِ مردم باشى .

همچنين امام زين العابدين عليه السلام فرموده :

مَن عَمِلَ بما افتَرَضَ اللَّهُ علَيهِ فهُو مِن خَيرِ الناسِ .[7]

هر كس به آنچه خداوند بر او فرض كرده است عمل كند، او از بهترين مردمان است .

با اندكى تأمّل، معلوم مى‌شود كه حكمت تأكيد خاندان رسالت بر انجام فرايض ، اين است كه مبادا مسلمانان ، گرفتار فريب شيطان شوند و فضايل، جاى فرايض را در زندگى آنها بگيرد، وگر نه ، بديهى است كه پس از انجام فرايض ، فضايل اخلاقى و عملى، موجب افزايش تقرّب به خداى سبحان و رسيدن به قلّه كمالات انسانى مى‌گردد .


[1] الأمالى ، طوسى : ص 589 ح 11 . گفتنى است كه اين حديث در الكافى (ج 1 ص 72) با سند ديگر از امام على عليه السلام نقل شده و در آن به جاى «تركها إلى غيرها خطيئة» «تركها إلى غير خطيئة» آمده و در الخصال (ص 48)، «و تركها غير خطيئة» آمده است .علّامه مجلسى در بحار الأنوار (ج 2 ص 26) اين حديث را از الأمالى طوسى، همانند نقل الخصال آورده است و ظاهر شروح كافى نيز اضافه غير به خطيئة است . بنا بر اين به نظر مى‌رسد كه متن الخصال، اصح باشد. از اين رو، متن را مطابق آن اصلاح كرديم .

[2] ر . ك : ميزان الحكمة : ج 1 ص 151 ح 1751 «بدعت‌گذار و عبادت» .

[3] نهج البلاغة : حكمت 39 .

[4] غرر الحكم : ح 3793 .

[5] ر. ك : ميزان الحكمة : ج 9 ص 100 «ترغيب به انجام فرايض» .

[6] الكافى : ج 2 ص 82 ح 4 .

[7] الكافى : ج 2 ص 81 ح 1 .

مــــطــــالــــب مــــرتــــبــــط
  • ذکر خدا در همه حال
  • معيار سعادت و شقاوت
  • تــــازه هــــا
  • پـــربـــازدیـــدهــــا
  • درود بر پيامبر خدا صلی الله علیه و آله
  • دعا ، توبه و استغفار
  • تحصيل دانش
  • حسن خُلق
  • مراقبت از زبان
  • مدارا با مردم
  • اهتمام به فرايض
  • پاسدارى از شخصيت خود
  • دعا ، توبه و استغفار
  • دورانديشى
  • گريه از بيم خدا
  • حسن خُلق
حــــدیــــث روز
:
کلیه حقوق متعلق به پایگاه آیت الله محمدی ری شهری می باشد
  • تماس با پایگاه
  • نقشه پایگاه
  • پایگاه‌های مرتبط
      • حدیث نت
      • دارالحدیث
      • حضرت عبدالعظیم(ع)