طرحنامه نبوت در نگرش و اندیشه‌های کلامی آیت الله ری شهری

حجت‌الاسلام والمسلمین استاد علی راد، عضو هیات علمی دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران در آیین نکوداشت اندیشه های کلامی آیت الله ری شهری (ره) که به همت انجمن کلام اسلامی حوزه و با مشارکت و همکاری پژوهشگاه قرآن و حدیث، دانشگاه تهران و با همکاری برخی از مراکز و مؤسسات علمی و آموزشی قم برگزار شد در تشریح ابعاد نظری و روش‌شناختی اندیشه کلامی ایشان با تمرکز ویژه بر آموزه نبوت گفت: مقصود ما از «اندیشه کلامی» در مورد آیت‌الله ری‌شهری، تنها تحلیل آراء ایشان نیست، بلکه بازشناسی فرا نظریه کلامی ایشان در حوزه نبوت است. پرسش بنیادین این است: نوع مواجهه ایشان با آموزه نبوت، مواجهه‌ای محدّثانه است یا متکلّمانه؟

وی افزود: دستیابی به پاسخ این پرسش مستلزم بازیابی پاسخ پرسش‌های «فلسفه علم کلام» در میراث فکری ایشان است؛ یعنی پرداختن به پرسش‌های درجه دوم مانند روش‌شناسی، تاریخ‌نگاری و آسیب‌شناسی مباحث نبوت‌شناسی در آثار ایشان.

ایشان اظهار داشت: برای دستیابی به ساختار نظری نبوت‌شناسی آیت‌الله ری‌شهری، ده محور پژوهشی مطرح است که پژوهشگران باید در میراث ایشان دنبال کنند که عبارتند از: 1. علل و زمینه‌های روی‌آورد ایشان به نبوت‌شناسی 2. اهمیت و جایگاه نبوت‌شناسی در کل پژوهش‌های ایشان 3. گونه‌شناسی و تاریخ‌گذاری آثار ایشان در این حوزه 4. سیر تطورات احتمالی آرای ایشان 5. ساختار، شبکه مسائل و نظام موضوعات نبوت‌شناسی 6. روش‌شناسی ایشان در تبیین، تحلیل و دفاع از آموزه نبوت 7. نوآوری‌های احتمالی در این زمینه 8. هدف و کارکردهای نبوت‌شناسی در منظومه فکری ایشان 9. میزان اثرگذاری روش و آرای ایشان بر کلام معاصر 10. آسیب‌شناسی اندیشه کلامی ایشان در حوزه نبوت‌شناسی.

استاد علی راد در ادامه، به مسأله اولویت‌بندی در مباحث نبوت اشاره کرد و گفت: در کتاب‌های کلامی کلاسیک، مباحث نبوت عمدتاً جنبه‌های عقلانی و نظری محض دارند که ارتباط چندانی با عموم مردم برقرار نمی‌کنند. آیت‌الله ری‌شهری در طیف اولویت، توجه به فلسفه اجتماعی نبوت را به عنوان بحثی ضروری در رأس هرم مباحث نبوت‌شناسی قرار دادند.

وی افزود: این رویکرد تحت تأثیر فضای فکری روزگار ایشان است و برای تبیین این اولویت باید به دیدگاه مقام معظم رهبری اشاره کرد چرا که این رویکرد، با نقدهایی که پیش از انقلاب بر مباحث متکلمان در حوزه نبوت وارد بود، همسو بود؛ برای مثال حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۱۳۵۳ مبنی بر اینکه جامعه ما معنای بعثت و هدف آن را نمی‌داند و نباید در مسائل درجه چهار و پنج نبوت باقی ماند، نشان می‌دهد که ضرورت، فلسفه نبوت است یعنی چرا باید پیامبری باشد؟ اگر فلسفه نبوت دانسته نشود، باقی بحث‌ها "معلق" خواهد بود.

حجت‌الاسلام استاد راد در پایان تصریح کرد: به نظر می‌رسد در اندیشه آیت‌الله ری‌شهری، این نیاز به تبیین اجتماعی و کاربردی نبوت، سبب شده تا ایشان با نگاهی محدّثانه (تأکید بر نصوص) به دنبال ایجاد یک نظریه کلامی کاربردی باشند که تفاوت اصلی رویکرد ایشان با متکلمان سنتی را رقم می‌زند.

شایان ذکر است آیین نکوداشت اندیشه های کلامی آیت الله محمد محمدی ری شهری (ره) به همت انجمن کلام اسلامی حوزه و با مشارکت و همکاری پژوهشگاه قرآن و حدیث، دانشگاه تهران و با همکاری برخی از مراکز و مؤسسات علمی و آموزشی قم و با سخنرانی حجج اسلام و المسلمین آقایان؛ استاد محمدتقی سبحانی، استاد عبدالهادی مسعودی، استاد رضا برنجکار، استاد علی راد و استاد سیدمحمدکاظم طباطبایی در روز پنجشنبه 22 آبان ماه 1404 از ساعت 8:30 تا 11 در سالن همایش انجمن های علمی حوزه برگزار شد.