درآمدی بر تفسیر جامع روایی

این کتاب، به ویژگی های هفت گانه ای که تفسیر جامع روایی باید داشته باشد، پرداخته و این موضوع را در هفت فصل مورد بررسی قرار می دهد.

عناوین هفت فصل این اثر عبارت اند از: جایگاه قرآن در حوزه معارف دینی، مبانی، قواعد، روش ها، گرایش ها و سبک های تفسیری، جایگاه علمی اهل بیت(ع) در تفسیر قرآن، گونه شناسی روایات تفسیری، حجیّت روایات تفسیری و آسیب شناسی تفسیر قرآن.

پيش گفتار

قرآن كريم ، كامل ترين كتاب آسمانى و جامع ترين ره نمودهاى پديدآورنده جهان هستى ، در جهت رشد و بالندگى انسان و ساختن جامعه نمونه انسانى است ، و پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله و اهل بيتِ او ، بهترين و شايسته ترين شارحان و مفسّران ، و آموزگاران تفسير اين منشور هدايت اند .

از اين مفسّرانِ بزرگ راستين ، ميراث گران بهايى در زمينه تفسير قرآن بر جاى مانده و تاكنون كتاب هاى بسيارى در گردآورى آنها نگارش يافته است ؛ ولى بايد پذيرفت كه آموزه هاى اهل بيت عليهم السلام در تفسير قرآن ، هنوز آن گونه كه شايسته است ، شناخته نشده و مورد بهره بردارى قرار نگرفته است .

بررسى اجمالى ميراث تفسيرى اهل بيت عليهم السلام [1] نشان مى دهد كه آنچه تا كنون در منابع تفسيرى از آموزه هاى آنان آمده ، تنها بخش كوچكى از اين ميراث گران بهاست و هنوز در ميان نوشتارهاى تفسير ، جاى «تفسير جامع روايى» خالى است ؛ زيرا تنها جمع آورى شمارى ازروايات را در ذيل آيات قرآن و بدون ارزيابى هاى لازم، نمى توان تفسير جامع روايى ناميد . به نظر مى رسد كه تفسير جامع روايى بايد داراى اين ويژگى ها باشد :

1 . رعايت آموزه ها و روش اهل بيت عليهم السلام در تفسير قرآن ؛[2]

2 . ارزيابى روايات مورد استناد ؛[3]

3 . بهره گيرى از انواع روايات تفسيرى ، [4] از جمله رواياتى كه بدون اشاره به آيه اى خاص، آن را تفسير كرده اند .

به نظر ما پيش از ارائه چنين تفسيرى از قرآن ، آشنايى با مسائلى - كه بدانها اشاره مى شود - ضرورى است :

1 . شناخت جايگاه قرآن به عنوان اساس و پايه معارف دين و آموزه هاى خاندان رسالت ؛

2 . تبيين مبانى ، قواعد ، روش ها ، گرايش ها ، و شيوه هاى تفسيرى ؛

3 . شناخت جايگاه علمى اهل بيت عليهم السلام در تفسير قرآن و تبيين معارف بلند اين كتاب آسمانى ؛

4 . تبيين نقش عملى اهل بيت عليهم السلام در تفسير قرآن ؛

5 . آشنايى اجمالى با گونه هاى روايات تفسيرى ؛

6 . بررسى حجّيت و اعتبار روايات تفسيرى ؛

7 . آسيب شناسى تفسير قرآن .

اين هفت مسئله در هفت فصل ، با عنوان «درآمدى بر تفسير جامع روايى» ، مورد بررسى قرار خواهند گرفت .

بر خود لازم مى دانم از فضلاى گران قدر و برادران بزرگوار ، آقايان مهدى مهريزى ، عبد الهادى مسعودى و سيّد كاظم طباطبايى كه هر يك به گونه اى در نقد و ارزيابى و يا تكميل اين اثر سهيم هستند ، صميمانه تقدير و تشكّر كنم و براى آنان از خداوند منّان ، پاداشى در خور فضل خود مسئلت نمايم .

رَبَّنا! تَقبّل منّا، إنّك أنتَ السَّميعُ العَليم .

محمّد محمّدى رى شهرى

20 / 1 / 1390

پنجم جمادى اوّل 1432