• معرفی
    • مسئولیت‌ها
    • مصاحبه‌ها
    • از نگاه دیگران
    • معرفی
  • اخبار
    • تمام اخبار
    • آستان
    • مؤسسه دارالحدیث
    • پژوهشگاه و دانشگاه قرآن و حدیث
    • اخبار درس‌ها
    • مراسم و همایش
    • دیدار‌ها و بازدیدها
    • اخبار نشر
    • مراسم تشییع و ترحیم
    • سایر اخبار
  • آثار و تألیف‌ها
  • درس‌ها
  • سخنرانی‌ها
  • خاطره‌‌ها
  • یادداشت‌ها
  • نگارخانه
/ خانه / درس‌ها / شرح حدیث / احادیث آغازین درس خارج فقه / 649 - حمد و ثنای خدای سبحان (3)
تاريخ : 1397/07/15
مدت :
توضیح :
منبع :
منبع : درس خارج فقه
بازدید: 1770

649 - حمد و ثنای خدای سبحان (3)

اللّهُمَّ اجعَل... ما أجرى عَلى لِساني مِن لَفظَةِ فُحشٍ... نُطقا بِالحَمدِ لَكَ‌
حمد و ثنای خدای سبحان (3)

اللّهُمَّ اجعَل... ما أجرى عَلى لِساني مِن لَفظَةِ فُحشٍ...نُطقا بِالحَمدِ لَكَ‌.[1]

مطلب چهارم در تبیین این فراز نورانی و در رابطه با حمد و ستایش حق تعالی این است که بسیاری از واژه‌شناسان و مفسران قرآن، تفاوت‌هایی میان مفاهیم «حمد» و «مدح» ذکر کرده‌اند، مثلا گفته شده: حمد، اخصّ از مدح است؛ زيرا مدح، مربوط به صفت جميل‌ اختيارى‌ و غير اختيارى مى‌شود؛ ولى حمد، تنها مربوط به صفت جميل‌ اختيارى‌ است.

مثلاً چهرۀ زيبا و قامت رعنا با اين كه اختيارى نيست، قابل مدح است؛ ولى قابل حمد نيست. در مقابل، دانش، سخاوت و بخشندگى، هم ممدوح است و هم محمود. بنا بر اين، هر حمدى، مدح است؛ امّا هر مدحى، حمد نيست.

این مطلب در کتاب‌های لغت مثل: الصحاح[2] و مفردات[3] و نیز تفاسیری مانند: تسنیم،[4] مفاتیح الغیب[5] و المنار[6] بیان شده است. ليكن با عنايت به كاربردهاى قرآنى واژۀ «حمد»، به نظر مى‌رسد این بیان قابل خدشه است، زیرا متعلَّق «حمد» مى‌تواند انواع زيبايى‌هاى ذاتى و فعلی باشد، مثلا در باره خداوند سبحان می‌گوییم:

الحَمدُ للّهِ الأَوَّلِ بِلا أوَّلٍ كانَ قَبلَهُ، وَ الآخِرِ بِلا آخِرٍ يَكونُ بَعدَهُ.[7]

ستايش، خداى را كه نخستينِ بى‌پيشين است و آخرينِ بى‌پسين.

یا می‌گوییم:

الْحَمْدُ لِلَّهِ‌ الْحَيِ‌ الْقَيُّوم‌.[8]

ستایش، خدای را که زنده و پا برجا است.

در حالی که «اوّلیت» و «حیات» صفت ذاتی خدا است. همچنین در باره صفات فعل او مانند «ربوبیت» و «خالقیت» می‌فرماید:

﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ‌ رَبِ‌ الْعالَمين‌﴾[9]

ستایش، مخصوص پروردگار جهانیان است.

﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذي خَلَقَ‌ السَّماواتِ وَ الْأَرْض‌﴾[10]

ستایش، خدای را که آسمان‌ها و زمین را آفرید.

بنا بر اين، ميان حمد و مدح، از اين جهت فرقى وجود ندارد و هر دو در امور ذاتى، وصفى و فعلى كاربرد دارند، همان طور كه مؤلّف رياض السالكين در شرح دعاى اوّل صحيفۀ سجاديه، آن را اين گونه تعريف مى‌كند:

الحَمدُ هُوَ الثَّناءُ عَلیٰ ذي عِلمٍ بِكَمالِهِ؛ ذاتِيّاً كانَ: كَوُجوبِ الوجُودِ وَ الاِتِّصافِ بِالكَمالاتِ وَ التَّنَزُّهُ عَنِ النَّقائِصِ؛ أو وَصفِيّاً: كَكَونِ صِفاتِهِ كامِلَةً واجِبَةً؛ أو فِعلِيّاً: كَكَونِ أفعالِهِ مُشتَمِلَةً عَلیٰ حِكمَةٍ.[11]

حمد، همان ثنا بر صاحب علم به جهت كمالش است؛ چه [كمالِ] ذاتى مانند واجب الوجوب بودن و اتّصاف به كمالات و عارى بودن از كاستى‌ها، چه وصفى، مانند آن كه صفاتش كامل و واجب است، و چه فعلى، مانند آن كه افعالش حكيمانه است.


[1] الصحيفة السجّاديّة، دعای 20.
[2] ر. ک: الصحاح، جوهری (393 ق): ج2 ص466.
[3] ر. ک: مفردات ألفاظ القرآن، راغب اصفهانی (502 ق): ص256.
[4] ر. ک: تسنيم، عبدالله جوادی آملی: ج1 ص327.
[5] ر. ک: مفاتیح الغیب، فخر الدین رازی (606 ق): ج1 ص223.
[6] ر. ک: المنار، رشید رضا (1354 ق): ج1 ص50.
[7] الصحيفة السجّاديّة: دعاى 1.
[8] الکافی، شیخ کلینی (329 ق): ج4، ص431، ح1.
[9] سوره حمد، آیه 2.
[10] سوره انعام، آیه 1.
کلیدواژه حمد
( دانلود )
مــــطــــالــــب مــــرتــــبــــط
  • 648 - حمد و ثنای خدای سبحان (2)
  • 647 - حمد و ثنای خدای سبحان (1)
  • 650 - حمد و ثنای خدای سبحان (4)
  • 651 - حمد و ثنای خدای سبحان (۵)
  • تــــازه هــــا
  • پـــربـــازدیـــدهــــا
  • 802 - مصونیت از آسیب‌های آزار دیگران
  • 801 - پیش‌دستی کردن در دعا
  • 800 - ارتباط بخش اول و دوم بند بیستم از دعای مکارم الاخلاق
  • 799 - تغییر ناپسندها به دست خداست (2)
  • 798 - تغییر ناپسندها به دست خداست
  • 797 - یاد خدا بهترین راهکار در تأمین سعادت
  • ۷۴8 - نشانه های بیماری قلب (2)
  • 741 - صلاح و سلامت قلب (5)
  • ۷۷2 - تقابل نفس اماره و لوامه (4)
  • 739 - صلاح و سلامت قلب (3)
  • ۷۶4 - گذر سالم از کمینگاه (3)
  • 738 - صلاح و سلامت قلب (2)
حــــدیــــث روز
:
کلیه حقوق متعلق به پایگاه آیت الله محمدی ری شهری می باشد
  • تماس با پایگاه
  • نقشه پایگاه
  • پایگاه‌های مرتبط
      • حدیث نت
      • دارالحدیث
      • حضرت عبدالعظیم(ع)